Jeśli posiadasz konto na portalu - zaloguj się, jeśli go nie posiadasz zarejestruj się.
Żółw błotny (Emys orbicularis)
Systematyka
rząd: żółwie (Chelonii)
podrząd: żólwie skrytoszyjne (Cryptodira)
rodzina: żółwie błotne ( Emydidae)
gatunek: Żółw błotny (Emys orbicularis)
Charakterystyka/ morfologia
Ciało masywne, pokryte pancerzem. Część grzbietowa pancerza zwana karapaksem z brzuszną zwaną plastronem połączone są elastycznie. Palce obu par kończyn ma spięte błoną pławną. Karapaks szary, rzadziej brązowawy. Plastron brązowożółty, brązowy lub prawie czarny. Kończyny, głowa i ogon szare lub czarne, często pokryte żółtymi plamami (głowa i szyja u samców zwykle bez plam). Tęczówka oka dojrzałych płciowo samców brązowa lub rudawa, samic i niedojrzałych płciowo osobników – żółta z brązowymi plamkami. Długość karapaksu (mierzona w linii prostej) dorosłych samic najczęściej 17–19 cm samców 14–17 cm. Masa ciała samic najczęściej 0,8–1,0 kg, a samców 0,4–0,7 kg. Długość karapaksu wykluwających się osobników 2,5–3 cm, a masa ich ciała 4–6 g. Określenie płci jest możliwe na podstawie drugorzędowych cech płciowych, ale wymaga wprawy. Różnice dotyczą kształtu plastronu (u samic – płaski, u samców – wklęsły), wielkości ogona (u samców – większy i dłuższy), odległości kloaki od plastronu (u samców – większa).
Biotop/ preferencje pokarmowe
Żółw błotny jest gatunkiem nizinnym, a jego środowiskiem jest woda, którą opuszczają tylko samice dla złożenia jaj. Zamieszkuje nieduże, zarastające jeziorka, leśne oczka wodne, bagna, gęsto zarośnięte i trudno dostępne starorzecza, duże stawy oraz wolno płynące rzeczki z gęstą roślinnością.Zimuje prawdopodobnie zagrzebany w mule. Najłatwiej zaobserwować żółwia, gdy wygrzewa się nad brzegiem zbiornika wodnego. W wodzie trudny do zauważenia. Dystans ucieczki: kilka do kilkunastu metrów. Wiosną, gdy temperatura powietrza i wody jest niska, może być krótszy. Gdy żółw wygrzewa się nad brzegami zbiorników, zaniepokojony ucieka do wody. Na lądzie, w przypadku spotkania z człowiekiem lub potencjalnym drapieżnikiem, chowa się do pancerza. Sporadycznie żółw błotny zamieszkuje zbiorniki wodne w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych. Aktywny najczęściej od połowy marca do początku września. W innych terminach obserwowany sporadycznie. Jest drapieżnikiem, poluje i odżywia się wyłącznie pod wodą. Zjada owady wodne i ich larwy, ślimaki, małże, kijanki, żaby, małe ryby. Nie gardzi też martwą zdobyczą. Mniejszą zdobycz połyka w całości, a większą chwyta szczękami i rozrywa pazurami. Prawdopodobnie zjada także rośliny. Większość czasu spędza w wodzie, ale oddycha powietrzem atmosferycznym przy pomocy płuc. Pod powierzchnią wody może przebywać nawet do jednej godziny. Jest bardzo płochliwy, doskonale pływa, nurkuje, widzi oraz wyczuwa zbliżającego się intruza, stąd bardzo trudno go spotkać. Kiedy nie jest płoszony, lubi wychodzić z wody i wygrzewać się na słońcu
Rozwój osobniczy
Dojrzałość płciową samce uzyskują prawdopodobnie w wieku kilku lat, samice w wieku powyżej 10 lat. Kopulacja odbywa się w wodzie, w drugiej połowie kwietnia lub na początku maja. Żółwica wychodzi potem na ląd, by szukać odpowiedniego miejsca do ich złożenia. Znajduje je na wydmach śródlądowych z murawami napiaskowymi. Może też składać jaja na drogach polnych i polach uprawnych (leżących odłogiem, jak i uprawianych – np. w zbożu), zwykle w odległości do 100–200 m od zbiorników wodnych (czasem odległość ta wynosi kilkaset metrów). Można ją spotkać nawet 4 do 5 km od macierzystego zbiornika. W maju i czerwcu w okresie migracji w celu złożenia jaj, nie należy brać spotkanych żółwi do ręki, ponieważ wypuszczają wtedy wodę z komór analnych, wykorzystywaną czasem do zwilżania gleby w trakcie kopania komory lęgowej i muszą wrócić do zbiornika wodnego w celu jej uzupełnienia. Gdy odnajdzie właściwe, odpowiednio nasłonecznione i suche miejsce, przystępuje do budowy gniazda. Tylnymi łapami kopie dołek w twardej ziemi, głęboki na 12–16 cm, który w swoim przekroju jest podobny do gruszki, o średnicy ok. 10 cm, z prowadzącym doń tunelem o średnicy 5 cm. Kształt komory, w której zostaną złożone jaja, swoim wyglądem przypomina gotyckie sklepienie. Wykopanie komory lęgowej zajmuje żółwicy co najmniej 2 godziny. Następnie wprowadza ona do tunelu łapę, po której staczają się jaja. Złożone jajo jest przesuwane do ściany komory, zanim zostanie złożone następne. Składanie jaj trwa kilkadziesiąt minut. Przeciętnie od 6 do ok. 16 jaj w cienkich wapiennych skorupkach o wymiarach ok. 2 × 3 cm. Po złożeniu jaj samica zasypuje i maskuje wejście do gniazda, po czym wraca do macierzystego zbiornika. Młode żółwie wylęgają się z końcem sierpnia, a w zimniejszych rejonach nawet dopiero na wiosnę. Młode po wykluciu mają długość około 2,5 cm i miękki pancerz nie zabezpieczający ich przed żadnym zagrożeniem. Po wydostaniu się z gniazda rozpoczynają wędrówkę do leśnych oczek, jezior i moczarów. Dopiero po upływie 6 lat pancerz na tyle twardnieje, że żółwie mogą czuć się bezpieczne.
Status gatunku
W prawie międzynarodowym Chroniony Konwencją Berneńską – Załącznik II , Dyrektywą Siedliskową – Załącznik II i IV , w Polsce gatunek pod ścisłą ochroną, bardzo rzadki, objęty ochroną strefowa – wokół miejsca rozrodu i regularnego przebywania, strefa całoroczna – 200 m, strefa okresowa (1.03–30.09) – 500 m, Wpisany na Czerwoną lista IUCN (1996) – LR/NT, Polska czerwona lista – EN, Polska czerwona księga – EN, Lista dla Karpat – CR
Przygotowała: Wanda Kula
pasjonatów i miłośników o różnorodnym doświadczeniu i osiągnięciach.